Landbouw: ‘De overheid staat voor enorme maatschappelijke opgaven en heeft boeren daarvoor keihard nodig’

De Hippe Boerin Mirjam Balkema, verbinder tussen boer en overheid in Noord-Nederland

publicatie in RegioMagazine en Lougblad Westerwolde

Er gaapt een gat tussen overheden en de agrarische sector. Veel boeren zijn absoluut welwillend om te vernieuwen op weg naar toekomstbestendige landbouw. De overheid stelt echter onwerkbare eisen en banken zijn niet of onvoldoende bereid om innovaties en investeringen te financieren. Om deze kloof smaller en minder diep te maken zet De Hippe Boerin Mirjam Balkema zich in als verbinder tussen boer en overheid: “De overheid staat voor enorme maatschappelijke opgaven en heeft boeren daarvoor keihard nodig. Als je een gezamenlijk belang vindt, dan valt de pijn alleszins mee.”

Verbetering van biodiversiteit, stikstofreductie, verbetering van de waterhuishouding met het oog op klimaatverandering. Het zijn allemaal enorme maatschappelijke uitdagingen waaraan boeren een wezenlijke bijdrage moeten leveren. “Ik denk dat wij als agrarische sector het verschil kunnen maken als het gaat om waarde creëren die bijdraagt aan het oplossen van deze vraagstukken. Maar dan moet de overheid in gesprek gaan mét de boer en niet beslissen óver de boer.”

Boeren zijn ondernemers

“De eerste stap is om boeren te gaan zien en behandelen als ondernemer”, vertelt Mirjam. “Er zit uiteraard heel veel praktische kennis en ervaring aan de basis, bij de boerenbedrijven. Boeren mogen hun kennis wel delen in allerlei settings, maar worden daarvoor niet beloond, zoals elders in het bedrijfsleven wel het geval is. Er zijn kapitalen aan subsidie beschikbaar maar die blijven voor het overgrote deel aan allerlei strijkstokken hangen.” 

De onder de rook van Groningen opgegroeide echtgenote van een Friese veehouder is een bekend gezicht voor vele boeren, overheden en banken in de drie Noordelijke provincies. Ze werkte in de vergunningverlening en toezicht voor de Friese omgevingsdienst en als projectmanager voor vakorganisatie LTO Noord. Ze kent het klappen van de zweep en ook de vooroordelen dat boerenbedrijven op subsidie draaien zijn haar zeker niet onbekend. “Projecten moeten op langere termijn niet afhankelijk zijn van subsidie”, vindt ze. 

Duurzame Melkveehouderij Drenthe

Als voorbeeld van een geslaagd initiatief noemt ze het project Duurzame Melkveehouderij Drenthe. Ze wierf in drie jaar maar liefst 250 veehouders voor dit project, dat wordt gesteund door LTO, Natuur- & Milieufederatie Drenthe, de provincie Drenthe, FrieslandCampina en de Rabobank. Deelnemende boerenbedrijven worden doorgelicht en krijgen ondersteuning en advies op maat over haalbare maatregelen voor verduurzaming: sociaal-economisch, kringloop, biodiversiteit, watermanagement, bodem en energiescan. Het krijgt nu een vervolg in Duurzaam Boeren Drenthe, waarbij ook andere agrarische sectoren zoals akkerbouw worden betrokken.

Vooroordelen over boeren

Vooroordelen door stemmingmakerij, media-schijnwerpers op een kleine groep activistische boeren en gebrek aan feitenkennis, Mirjam kent ze allemaal: “De beeldvorming heeft weinig met de werkelijkheid te maken. De realiteit is dat de gemiddelde boer heel goed weet dat er iets moet veranderen. De meesten werken ook graag mee, maar kunnen dat alleen doen als dit bedrijfseconomisch gezien haalbaar is. Zij blijven soms noodgedwongen investeren in ‘oude landbouw’ omdat financiers en overheden investeringen in nieuwe oplossingen in de weg staan. Boeren investeren dan tegen beter weten in, in gedateerde oplossingen, waardoor deze nieuwe investeringen de oude problemen juist versterken.”

Waar liggen volgens De Hippe Boerin dan de oplossingen? “In grote lijnen wil ik drie punten noemen. In de eerste plaats oplossingen van onderaf, want daar zit de praktische kennis. Boeren en overheden die samen optrekken in plaats van tegenover elkaar staan. In de tweede plaats moet er beter gekeken worden naar betaalbaarheid en financieringsmogelijkheden. En in de derde plaats moeten we inzetten op de langetermijnvisie van de overheid. Want onbetrouwbaarheid van overheidsbeleid is in hoge mate een storende factor. Bij alle drie is het van wezenlijk belang dat partijen samen optrekken.”

Begeleiding van stoppers

Ook boeren die noodgedwongen met hun huidige bedrijfsvoering moeten stoppen, bijvoorbeeld vanwege de stikstofregulering, kunnen voor begeleiding aankloppen bij Balkema. “Samen bekijken we dan wat de mogelijkheden voor de toekomst en de persoonlijke wensen zijn. In het ene geval is dat geheel stoppen, in het andere verplaatsen of emigreren. En sommigen zien toekomst in omschakelen naar een andere type agrarische bedrijfsvoering”, vertelt ze. “De uitdaging ligt er sowieso, dat ga je niet veranderen. Bij de pakken neerzitten gaat je niet verder helpen. En wat de situatie en wensen ook zijn, het is vrijwel niet te doen om zo’n proces alleen te doorlopen. Je moet ermee aan de slag. Daar help ik bij. Want in elke boer zit een oplossing, daarvan ben ik overtuigd.”